goodsaffron1010

ویکی‌پدیا

ریشه، پوست و ساقه

سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی‌بیوتیکی دارد. برخی از آن‌ها باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند.

• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• واریس را درمان می‌کند.
• نقرس و رماتیسم را برطرف می‌کند.
• بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
• برای درمان زردی و یرقان مؤثر است.
• آن‌هایی که مبتلا به ورم طحال هستند می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای شست‌وشوی چشم، می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.
• برای درمان یرقان و زردی مؤثر است.
• زرشک ضد سرطان روده، ضد بواسیر خونی، ضد سنگ صفرا و یرقان و رفع کننده تب تیفوس است.

ویکی‌پدیا

زرشک نام یک سرده از تیره زرشکیان است. درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه‌اش قرمزرنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود.

انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زردرنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.

{منبع ویکی پدیا}

اگر به دنبال این هستید که ورزش را به‌طور جدی ادامه دهید یا تحت یک رژیم خاص ورزشکاری باشید بهتر است آجیل‌هایی با درصد پروتئین بالا انتخاب کنید چرا که پروتئین به رشد و ترمیم سلول‌ها کمک می‌کند.

بادام زمینی در بدن سازی

مصرف بادام زمینی بهترین راه برای افرادی ست که می‌خواهند پروتئین بیشتر به رژیم غذایی خود اضافه کنند. بادام زمینی به‌طور قابل توجهی دارای مواد مغذی ضروری ست. به همین دلیل بادام زمینی برای بدنسازی بسیار مفید می‌باشد.

جالب است بدانید با وجود اینکه بادام زمینی جزء حبوبات محسوب می‌شوند اما بیشتر مردم آن‌ها را به عنوان آجیل می‌شناسند.

بادام زمینی حاوی مقدار زیادی پولی فنول، آنتی‌اکسیدان، فلاونوئیدها و آمینو اسید هستند. تحقیقات نشان داده‌است که تمام ترکیبات ذکر شده برای سلامت بدن انسان بسیار مفید می‌باشند.

بر اساس بانک اطلاعاتی مواد مغذی که توسط بخش کشاورزی ایالات متحده (USDA) ایجاد شده‌است، هر ۱۰۰ گرم بادام زمینی دارای ۵۶۷ کالری و مواد مغذی زیر است:

پروتئین: ۲۵٫۸۰ گرم

چربی: ۴۹٫۲۴ گرم

کربوهیدرات: ۱۶٫۱۳ گرم

فیبر: ۸٫۵۰ گرم

قند: ۴٫۷۲ گرم

همچنین در هر ۱۰۰ گرم بادام زمینی املاح معدنی زیر قرار دارد:

کلسیم: ۹۲ میلی‌گرم

آهن: ۴٫۵۸ میلی‌گرم

منیزیم: ۱۶۸ میلی‌گرم

فسفر: ۳۷۶ میلی‌گرم

پتاسیم: ۷۰۵ میلی‌گرم

بادام درختی

بادام درختی در مقایسه با مغزها و آجیل‌های دیگر محبوبیت بیشتری دارد و در حال حاضر در بسیاری از کشورها مصرف می‌شود و شناخته شده‌است. با توجه به بادام زمینی مقدار پروتئین کمتری دارد اما با این حال در مواد مغذی دیگر سرآمد تر است.

بر اساس USDA در هر ۱۰۰ گرم بادام درختی، ۵۷۹ کالری وجود داشته و دارای مواد مغذی زیر است:

پروتئین: ۲۱٫۱۵ گرم

چربی: ۴۹٫۹۳ گرم

کربوهیدرات: ۲۱٫۵۵ گرم

فیبر: ۱۲٫۵۰ گرم

قند: ۴٫۳۵ گرم

همچنین بادام درختی دارای ویتامین‌ها و املاح معدنی زیر است:

کلسیم: ۲۶۹ میلی‌گرم

آهن: ۳٫۷۱ میلی‌گرم

منیزیم: ۲۷۰ میلی‌گرم

فسفر: ۴۸۱ میلی‌گرم

پتاسیم: ۷۳۳ میلی‌گرم

ویتامین E: 25.63 میلی‌گرم

سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با ویروس‌ها، میکروب‌ها، باکتری‌ها و انواع بیماری‌ها به مواد مغذی نیاز دارد. این مواد مغذی شامل چربی‌های طبیعی و پروتئین‌های با کیفیت است. به هر میزانی که بدن انسان از این مواد مغذی غنی تر باشد سیستم ایمنی نیز در مقابله و مبارزه با عوامل خارجی موفق تر عمل می‌کند. آجیل‌ها منبع عظیم این مواد مغذی هستند. ویتامین E موجود در آجیل خصوصاً پسته، بادام و گردو برای مقابله با عفونت، ویروس و باکتری بسیار مؤثر است. این دانه‌های مغذی همچنین سرشار از امگا۳، روی و منیزیم هستند و باعث تقویت سیستم ایمنی و جذب ویتامین‌هایی نظیر A , D، E , K می‌شوند.

انواع آجیل

{منبع ویکی پدیا}

آجیل‌ها انواع بسیار گوناگونی دارند که نمی‌توان برای تمامی آن‌ها اسم انتخاب کرد. برخی اسامی هم که برای آجیل‌ها انتخاب می‌شود از دو شیوه نام‌گذاری پیروی می‌کند.

• شیوه اول که نام آجیل را بر اساس کاربرد آن انتخاب می‌کند. (برای مثال آجیل مشکل گشا).
• شیوه دوم نام آجیل را بر اساس ترکیبات و اجزای آن انتخاب می‌کند. (مانند آجیل شور، آجیل شیرین، چهار مغز).

آجیل میوه

خانواده آجیل‌ها دسته‌ای از میوه‌جات با پوست سخت و سفت هستند که از درختان با دانه ناشکوفا و باز عمل می‌آیند. در زبان انگلیسی کلمه nut به گستره بزرگی از دانه‌های خشکبار شده اطلاق می‌شود اما در دانش زیست‌شناسی تعداد مشخص و محدودی از آن‌ها nut (آجیل) هستند. آجیل‌ها یک منبع مهم غذایی برای حیات وحش و انسان‌ها محسوب می‌شوند. گردو، پسته، فندق، بادام، بلوط، بادام هندی، بادام زمینی جزء آجیل‌ها هستند.

ترکیبات

هر چند همان گونه که گفته شد، گستره موادی که در آجیل‌های گوناگون به کار می‌رود بسیار زیاد است، اما به‌طور کلی می‌توان از اقلام زیر به عنوان ارکان اصلی تشکیل دهنده آجیل نام برد: پسته، فندق، تخمه آفتابگردان، تخمه کدو، تخمه ژاپنی، بادام زمینی، بادام، بادام هندی، گردو، نقل، کشمش، نخودچی و ماکادمیا

بهترین آجیل‌ها برای دیابت کدامند؟

داشتن رژیم غذایی مناسب می‌تواند بدن را از مبتلا شدن به بیماری‌هایی از جمله دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ مقاوم کند. مصرف آجیل‌های مختلف می‌تواند منبع خوبی از مواد معدنی و مواد مغذی باشد. در ایالات متحده آمریکا حدود ۳۰ میلیون نفر بزرگسال مبتلا به نوع ۱ دیابت هستند که می‌توانند با مصرف آجیل‌های مختلف میزان قند خون را کنترل کنند. طبق گفته‌های انجمن دیابت آمریکا، آجیل می‌تواند یکی از بهترین وعده‌های غذایی برای افراد مبتلا به دیابت باشد.

{منبع ویکی پدیا}

آجیل به مخلوطی از خشکبار گفته می‌شود که بنا بر سلایق و مدل‌های گوناگون، ترکیبات آن فرق می‌کند.

جایگاه در فرهنگ سنتی و باستانی

آجیل از دیرباز به یکی از نمادهای فرهنگ ایرانی بدل گشته‌است به صورتی که برخی از مراسم سنتی ایرانیان (مانند نوروز و یلدا) تنها با حضور آجیل مفهوم خود را پیدا می‌کنند.

امروزه جایگاه آجیل میان ایرانیان از حضور در مراسم جشن و شادی فراتر رفته‌است و به بخشی از اعتقادات مذهبی آن‌ها نیز وارد شده‌است. در بسیاری از مراسم مذهبی (که معمولاً توسط زنان برپا می‌شود) از نوعی آجیل، موسوم به آجیل مشکل گشا استفاده می‌شود که هرچند توسط هیچ مرجع مذهبی ای تأیید نشده‌است اما مردم بر این باورند که می‌تواند آن‌ها را در رفع مشکلاتشان یاری کند.

با توجه به باغ‌های گسترده پسته ایران، آجیل ایرانی نیز به مانند پسته یکی از نمونه‌های شناخته شده صادرات ایرانی در بازارهای جهانی محسوب می‌شود.

بهترین‌های خشکبار و آجیل آن‌ها هستند که در شرایط سالم عمل‌آوری شده و معمولاً به‌صورت روزانه بو داده و به فروش برسند.

خواص هل به‌طور کامل

{ منبع ویکی پدیا}

1. درمان هالیتوسیس یا تنفس بدبو: یکی از مشکلات رایج مردم داشتن بوی بد دهان می‌باشد. تحقیقات نشان داده‌است دانه‌های هل باعث از بین رفتن باکتری دهان می‌شود و می‌تواند درمان مؤثری برای مشکل تنفس بدبو باشد. به همین دلیل از هل در صنعت آدامس سازی استفاده می‌شود.
2. جلوگیری از سرطان: تحقیقات حیوانی نشان داده‌است که مصرف هل می‌تواند باعث کند شدن رشد سلول‌های سرطانی شود. هل دارای دو ماده به نام لیمونن و سینئول می‌باشد که دارای خواص ضد سرطانی می‌باشد.

۳- کاهش فشارخون: تحقیقات نشان داده‌است که مصرف روزانه ۳ گرم هل در روز طی مدت ۱۲ هفته می‌تواند در کاهش فشارخون تأثیرگذار باشد.

ارزش غذایی هل 

 {ویکی پدیا}

هِل میوه‌ای کوچک به اندازه بند انگشت با پوست تیره و دانه‌های خوشبو است. هل، میوه گیاهی از تیره زنجبیل‌هاست و انواع مختلفی شامل هل سیاه، هل سفید و هل سبز دارد که نوع سبز آن عطر تندتری دارد .

هل یکی از چاشنی‌های معطر مورد استفاده در بعضی از غذاها، نان‌ها، شیرینی‌ها و به‌خصوص مرباها، است. هندی‌ها و پاکستانی‌ها و جنوب بلوچستان ایران بیشترین مصرف‌کننده‌های هل در جهان هستند.

خواص درمانی هل

هل از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است. مطابق این نظر جویدن دانه‌های هل پس از صرف غذا ضمن کمک به هضم و گوارش بهتر غذا، می‌تواند بوی نامطبوع دهان را نیز خنثی کند. مصرف دم‌کرده آن مفرح، مقوی معده لطیف و بادشکن است. دانه‌های هل خواص گرما بخشی داشته و معده و روده‌ها را تقویت می‌کنند. هل اشتها را تحریک می‌کند و عمل گوارش غذا را بهبود می‌بخشد.
نوشیدن دم کردهٔ داغ آن موجب تسکین کولیت، سوءهاضمه، نفخ، حالت تهوع و بی‌حالی شده و مانع ترشح زیاد اسید معده می‌شود. یکی از خواص ویژه و بسیار ارزشمند هل، جلوگیری از تشکیل خلط در گلو است. از این رو می‌توان آن را به محصولات لبنی و پودینگ‌ها افزود تا اثر شیر را که موجب تشکیل خلط در گلو می‌شود خنثی کرده و به گوارش آن نیز کمک کند. دانه‌های هل خاصیت داروی اکسپکتورانت را دارد و سینوس‌ها و برونش‌ها، بینی و سینه را از خلط و ترشحات اضافی پاک می‌کنند. هل چنان‌که ذکر شد خواص گرمابخش و انرژی زا دارد از این رو به بهبود روحیه و بازیابی انرژی و توان از دست رفته کمک می‌کند، اضطراب و نگرانی را کاهش می‌دهد و در رفع افسردگی مؤثر است. هل همچنین کلیه‌ها را تقویت می‌کند و گفته می‌شود برای درمان شب ادراری کودکان مفید است. البته مصرف زیاد آن تپش قلب را افزایش می‌دهد.

ویژگی‌های درمانی زرد چوبه

منبع ویکی پدیا

زردچوبه به دلیل خصوصیات آنتی‌اکسیدانی قوی خود یکی از موثرترین مواد در جلوگیری از سرطانی‌شدن سلول‌های بدن است. این گیاه همچنین موجب افزایش ترشح انسولین و کاهش قند خون در بیماران دیابتی می‌شود. کارآزمایی‌های بالینی زیادی در ارتباط با فواید مصرف روزمره زردچوبه انجام شده‌است. گفته شده‌است که زردچوبه می‌تواند شدت علایم بیماری آلزایمر را کاهش دهد. همچنین ماده مؤثر زردچوبه یعنی کورکومین اثرات ضد التهابی و ضد درد شبیه داروهای مسکن معمولی را دارا است. اثر ضد التهابی کورکومین با اثر ضد التهابی داروهای استروییدی و غیر استروئیدی با فنیل بوتازون قابل مقایسه است. این دارو با مهار سنتز پروستاگلاندینهای التهابی، اثر ضدالتهاب خود را آشکار می‌سازد. در مطالعه روی موش صحرایی، اثر مهارکننده کورکومین سدیم mg3 به ازای هر کیلوگرم وزن موجب مهار لیپواکسی ژنار و سیکلواکسیژناز می‌شود.

موارد مصرف زردچوبه

منبع ویکی پدیا

ریشه خشک‌شده و آسیاب‌شده آن به تنهایی یا مخلوط با دیگر ادویه‌ها در ایران، پاکستان و هند مصرف زیادی دارد. از برگ‌های آن در بعضی مناطق آسیا به صورت دُلمه نیز استفاده می‌کنند. هرچند زردچوبه به عنوان طعم‌دهنده از مواد اصلی ادویه‌ها است، اما از آن به عنوان رنگ غذایی نیز در پاره‌ای از مناطق استفاده می‌کنند.

ترکیب شیمیایی

Curcumin Keto form

ترکیب شیمیایی زردچوبه شامل ۵ درصد اسانس و ۵ درصد ماده اصلی زردچوبه، یعنی پلی‌فنلی بنام کورکومین است. در زردچوبه مواد مغذی زیادی وجود دارد که تأثیرات خوبی بر سلامت انسان دارد. از جمله مواد مغذی مهم در زردچوبه ویتامین C، ویتامین B6، آهن و پتاسیم در این ادویه کمی تندی و شوری وجود دارد .

مشخصات گیاه زرد چوبه

منبع ویکی پدیا

گیاهی است چندساله که در هند و کشورهای جنوب آسیا به‌بار می‌آید و دمای حدود ۲۰–۳۰ درجه سانتیگراد و محیط مرطوب بارانی نیاز دارد. ساقه‌های زیرزمینی گوشتی گیاه یا ریزوم جمع‌آوری شده و پس از جوشاندن در آب و سپس خشک‌کردن، آسیاب شده و پودر زرد مایل به نارنجی تهیه می‌شود. زردچوبه عمده‌ترین ادویه مورد مصرف در غذاهای آسیایی است. در جنوب و جنوب شرقی آسیا این گیاه به‌صورت خودرو در جنگل‌ها وجود دارد.

زرد چوبه

منبع ویکی پدیا

زَردچوبه یا زَرچوبه یا زَرده‌چال (نام علمی: Curcuma longa) نوعی گیاه و ادویه ای است که از آن گیاه تهیه می‌شود. زردچوبه از رده زنجبیل‌وارها (Liliopsida)، راسته زنجبیل‌ها (Zingiberales)، تیره زنجبیلیان (Zingiberaceae)، گونه زردچوبه‌ای‌ها (Curcuma) است.

پودر زردچوبه به رنگ زرد تیره‌است که یکی از پرکاربردترین ادویه به‌شمار می‌رود. رویشگاه اصلی این گیاه هند است و قسمت اصلی ادویه معروف کاری را که در بسیاری از غذاهای هندی به کار می‌رود، تشکیل می‌دهد.

 زعفران

[منبع ویکی پدیا]

زعفران یا زَرپَران (نام علمی: Crocus sativus) گیاهی است از تیرهٔ زنبقیان، سردهٔ زعفران که به عنوان ادویه در آشپزی کاربرد دارد. کلاله و خامه زرشکی رنگ گل زعفران جمع‌آوری و خشکانده می‌شود، و از آن برای چاشنی‌زنی و رنگ دهی غذاها استفاده می‌شود. زعفران سال هاست که به عنوان گران‌ترین ادویه جهان بر حسب وزن شناخته می‌شود،و قیمتی نزدیک به ۵۰۰۰ دلار آمریکا به ازای هر کیلوگرم دارد. ریشه تاریخی این گیاه ایران می‌باشد.و در قرن ۲۱ ایران بیش از ۹۰٪ زعفران جهان را تولید می‌کند.

مشخصات

زعفران گیاهی کوچک و چندساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است. از وسط پیاز یا قاعده‌یِ ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه‌ای گلدار بیرون‌می‌آید که به یک تا سه گل منتهی می‌شود. گل‌ها دارای ۶ گلبرگ بنفش‌رنگ هستند که ممکن است در بعضی واریته‌ها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گل‌ها دارای ۳ پرچم و یک مادگی منتهی به کلالهٔ سه‌شاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی هستند. قسمت مورد استفاده این گیاه انتهای خامه و کلاله سه‌شاخه است که به نام زعفران مشهور است و معطر و کمی تلخ است.

ریشه نام

در لغتنامه ریشه‌شناسی آنلاین آمده‌است که واژهٔ زعفران از طریق زبان عربی به زبان‌های دیگر راه یافته و اصل ریشه آن نامعلوم است. همچنین گفته شده زَعفَران یا زفران عربی‌شدهٔ یا تغییر یافته زَرپَران همچنین واژهٔ فارسی برای گیاه زعفران کُرکُم یا زَرپَران (زعفران عربی شده زرپران است و زَرپَران است که وارد عربی شده و تلفظ زعفران یافته‌است. گفته شده ممکن است واژه زعفران ریشهٔ اکدی داشته باشد. نام دیگر آن در فارسی میانه به صورت کورکوم (kurkum) تلفظ می‌شد. در زبان ترکی زفرون (زفرو)، در عربی الزعفران، در انگلیسی saffron، در اسپانیایی azafrán، در فرانسه safrane، در ایتالیایی zaferano، در آلمانی Safran، و در هندی zuffron تلفظ می‌شود.

صفات ریخت‌ شناسی

از لحاظ ریخت‌شناسی، دسته‌بندی زعفران از طریق مشخصه‌ها و ریخت برگ، کلاله، خامه، گلبرگ، کاسبرگ، پیاز (سوخ) و چمچهٔ آن انجام می‌گیرد.

·        مشخصات گلبرگ: برگ زعفران معمولاً از ۱سانتی‌متر تا۴ سانتی‌متر می‌باشد، زعفران برگ‌های نوک تیز دارد که روی آن‌ها تیره‌تر و زیر شان روشنتر است. شدت این تفاوت در گونه‌های مختلف متفاوت می‌باشد. ضخامت برگ هم ممکن است در ارقام مختلف زعفران مانند خزری، زاگرسی، سفید، بنفش، زیبا و جوقاسم کم یا زیاد باشد.

·        کُلاله: مهم‌ترین بخش گل زعفران است که «زعفران» از آن بدست می‌آید. «کلاله» به بخش‌های مختلف «سَرگل»، «پوشال»، «دسته»، و «کُنجه» تقسیم می‌شود. مرغوبترین زعفران از «سرگل» کلاله بدست می‌آید که سرخ‌ترین بخش آن است. رنگ کلاله که به میزان کارتنویید و لیکوپن موجود در آن بستگی دارد، از قرمز پررنگ تا نارنجی کمرنگ دیده شده‌است. کلاله سه‌شاخه‌است و اندازهٔ آن نسبت به خامه که تعداد آن نیز سه عدد می‌باشد، متفاوت است. ممکن است بلندتر، کوتاه‌تر، و برابر با آن باشد. همچنین طول آن نسبت به گلبرگ‌ها نیز متفاوت است. در ایران همهٔ گونه‌های مختلف بلندتر، کوتاه‌تر و تا اندازه‌ای برابر زعفران وجود دارند. لبهٔ کلاله در انتهای آن حالت چین‌خورده دارد که در برخی ارقام زعفران بسیار بیشتر دیده می‌شود. عرض دهانهٔ آن نیز بستگی به گونه‌های آن از پهن تا نازک می‌باشد. رنگ لبهٔ انتهایی کلاله دارای رگه سفیدی است که بسته به گونه‌های متفاوت، می‌تواند کم یا زیاد باشد.

·        خامه: زردرنگ است که در برخی گونه‌ها مانند زعفران خزری بسیار پررنگ و در گونه‌هایی دیگر مانند زعفران زاگرسی کمرنگ تر می‌باشد. این تفاوت رنگ به نسبت کارتنویید موجود در آن‌گونه بستگی دارد.

·        برگ: هر کدام ۳ تا و ضخامت آن‌ها نیز می‌تواند کم تا زیاد باشد.

·        سوخ (پیاز): شکل عمومی سوخ می‌تواند بیضوی پخ، لوزی، تخم‌مرغی، دایره‌ای یا بیضوی پهن باشد. یکی از صفات مورد بررسی پهنای گردن آن می‌باشد که ممکن است خیلی باریک، باریک و تا بسیار پهن دیده شود. شکل قاعدهٔ پیاز زعفران ممکن است گرد یا تورفته باشد. دیده شده که ضخامت قطر آن در ابتدا و انتها و وسط سوخ شکل آن را متفاوت کرده‌است. شکل سوخ از لحاظ استفادهٔ بازار از صفات بسیار مهم آن می‌باشد. در پیاز زعفران حالت چندقلویی نیز، چنانچه در بیشتر گیاهان دارویی که دارای پیاز هستند، با درصد بسیار پایینی وجود دارد.

پیاز زعفران دارای الیاف قهوه‌ای‌رنگ است که در برخی گونه‌ها بسیار فشرده و در گونه‌هایی دیگر کم‌پشت‌تر می‌باشد و از ورای آن رنگ سفید پیاز به وضوح دیده می‌شود.

·        چَمچه: اولین اندامی است از زعفران که به محض جوانه زدن و به شکل برگی سوزنی در سطح خاک دیده می‌شود. چمچه‌ها در برخی ارقام بسیار بلند هستند و اکثراً در ارقام پابلند زعفران دیده می‌شوند. در بیشتر ارقام متوسط آن نیز وجود دارند و در ارقام پاکوتاه زعفران به صورت بسیار کوتاه نیز دیده می‌شوند.

مصارف و کاربردها

خواص دارویی زعفران

زعفران ویژگی سرخوشی داشته و امروزه برخی شرکت‌های دارویی اروپایی از آن به عنوان اینتگراتور ضد افسردگی استفاده می‌کنند.

کروسین و سافرانال موجود در زعفران تأثیری مشابه داروی فلوکستین داشته و از بازجذب دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین جلوگیری نموده و بدین ترتیب اثر ضد افسردگی خود را اعمال می‌نماید.

کاهش میزان سروتونین منجر به افزایش علائم "PMS" یا سندرم پیش قاعدگی و به ویژه افسردگی می‌شود. نتیجه مطالعات نشان می‌دهد کروسین و سافرانال موجود در زعفران از بازجذب سروتونین جلوگیری کرده و در نتیجه منجر به افزایش مقدار سروتونین و کاهش علائم افسردگی در زنان مبتلا به "PMS" می‌شود. از آنجاییکه افسردگی از مهم‌ترین عوامل کاهش میل جنسی است، بهبود افسردگی موجب افزایش میل جنسی نیز می‌گردد.

کاروتنوئیدهای موجود در زعفران به ویژه کروسین و کروستین که آنتی‌اکسیدان می‌باشند با جلوگیری از فعالیت "ROS: Reactive Oxygen Species" از اکسیداسیون اسیدهای چرب در غشا جلوگیری کرده و در نتیجه سبب افزایش تحرک و بهبود مورفولوژی اسپرم و همچنین عملکرد جنسی آقایان می‌گردد. زعفران با محدودسازی سنتز RNA و DNA در سلول‌های سرطانی، قطع واکنش‌های زنجیره‌ای رادیکال‌های آزاد، از طریق فعالیت آنتی‌اکسیدانی ترکیبات خود در پیشگیری و بهبود سرطان کمک می‌کند. همچنین ترکیبات کاروتنوئیدی بر آنزیم "Topoisomerase 2" برهم کنش دارد که این خاصیت به فعالیت سیتوتوکسیکی زعفران بر می‌گردد و سبب آپپتوز سلول‌های سرطانی می‌شود.

در طب سنتی، زعفران به عنوان مسکن، خلط آور، محرک جنسی و معرق، کاربرد دارد. در گزارش‌های داستان گونهٔ مربوط به مناطق استوایی آسیا، از خمیری نام برده شده که مخلوطی از زعفران و چوب صندل است و این خمیر امروز همچون گذشته به صورت مرهمی آرامش بخش برای پوست‌های خشک مصرف می‌شود.

مصارف غذایی و صنعتی زعفران

زعفران به عنوان طعم دهندهٔ غذا و برای رنگ پارچه، در کشورهای در حال توسعه و توسط صنعت گران به مقدار زیاد استفاده می‌شود. زعفران به جهت طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد به وفور درشیرینی‌ها و غذاهای ایرانی (به ویژه همراه با برنج)، صنایع شیرینی‌سازی، داروسازی و صنایع دیگر به مصرف می‌رسد.

ترکیبات شیمیایی زعفران

مهم‌ترین ترکیبات موجود در زعفران شامل ترکیبات زرد رنگ که به خوبی در آب محلول‌اند (مشتقات کروستین)، ترکیبات تلخ از جمله پیکروکروسین که به ویژه مقوی معده می‌باشند، مواد معطر (اسانس) که مهم‌ترین ترکیب آن سافرانال می‌باشد که گاهی تا ۱درصد زعفران را تشکیل می‌دهد، روغن ثابت به میزان حداکثر ۱۰درصد، رطوبت حدود ۱۳۱۰ درصد و ترکیبات معدنی حدود ۵درصد می‌باشد. مقدار کروسین که تشکیل دهنده رنگ زعفران است وقتی در حالت غنچه چیده شود، بیشتر است.

کشت زعفران در ایران

ایران با تولید سالانه ۳۳۰ تن و صادرات ۲۸۰ تن از این محصول بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران در دنیا است (آمار سال ۱۳۹۸). در این بین استان‌های خراسان رضوی و جنوبی با سهمی ۸۵ درصدی بیشترین سهم در تولید زعفران ایران را دارند.کشت زعفران در برخی دیگر از استان‌های کشور از جمله خراسان شمالی، یزد، گلستان، همدان، فارس و اصفهان نیز انجام می‌گیرد که سهم این استان‌ها از تولید زعفران به‌طور کلی کمتر از ۱۰ درصد است. از دیدگاه کمّی شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی با سطح زیر کشتی بالغ بر ۷۵۰۰ هکتار زعفران در بین تمامی تولیدکنندگان این محصول، رتبه نخست تولید در کشور را دارد. زعفران شهرستان قائن یکی از با کیفیت‌ترین زعفران‌های تولیدی کشور قلمداد می‌شود.همچنین زعفران گناباد به دلیل کاشت به روش سنتی و آبیاری با آب قنات به عنوان میراث جهانی کشاورزی در فائو ثبت شده‌است.

کشت زعفران در ایران در شهر سلامی به‌ویژه در شهرستان‌های تربت حیدریه، زاوه (روستای کاریزک ناگهانی)، قاینات (در روستاهای بیهود، فندخت، بهناباد، بیدخت، استند، آبیز، اسپاد، اردکول)، فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستان‌های تربت جام، تایباد، باخرز، گناباد، سبزوار، ششتمد، نیشابور و بجستان، کاشمر، خلیل‌آباد و کوهسرخ در استان خراسان رضوی، استان فارس (شهرستان استهبان)و به تازگی در استان‌های اصفهان (نطنز)، کرمان، سمنان (شاهرود)، لرستان، قزوین، اردبیل و استان آذربایجان شرقی کشت می‌شود.

پیازچه زعفران در مناطق سردسیر با بارندگی زیاد بسیار بهتر از مناطق گرمسیر عمل می‌آید و یکی از دلایل اصلی که باعث تمایز زعفران مرغوب از زعفران نامرغوب می‌شود، شرایطِ اقلیمی و آب و هوای آن منطقه است که هرچقدر منطقه سردسیرتر باشد، عملکرد و عیار زعفران بالاتر می‌رود.

زعفران به دلیل طبع گرم آن تا حد زیادی می‌تواند در مقابلِ هوای سرد مقاومت کند، پیاز زعفران در دمای منفی چهل درجه سانتیگراد به رشد عادی خود ادامه می‌دهد و شادابی و نشاط برگ‌ها را کاملاً حفظ می‌کند.

تاریخچه کاشت زعفران در ایران

ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینی‌ها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفران‌کاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد. پس از آن کاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت. اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفران‌کاری مؤثر بودند.